Als iemand is overleden - de "erflater" of "erflaatster" - gaat zijn of haar vermogen automatisch over op zijn of haar erfgenamen. Wie de erfgenamen zijn wordt onderzocht door de notaris die dit vervolgens vermeldt in de verklaring van erfrecht. De verklaring van erfrecht geeft dus uitsluitsel over de vraag wie iemands rechtsopvolgers zijn en wie dus aanspraak kunnen maken op het nagelaten vermogen.
Het praktische belang hiervan is bijvoorbeeld:
- er kan nu beschikt worden over geblokkeerde bank- en girorekeningen;
- de tenaamstelling van bankrekeningen kan worden gewijzigd en rekeningen kunnen worden opgeheven;
- de tenaamstelling van een woning kan worden gewijzigd en de woning kan worden verkocht;
- indien van toepassing kan inkomstenbelasting worden teruggevraagd, uitkeringen (levensverzekeringen, begrafenispolissen, e.d.) en andere vorderingen kunnen worden geïnd.
Als er een "en/of-rekening" is kan degene die mederekeninghouder is (bijvoorbeeld een partner of kind van de overledene) ook zonder een verklaring van erfrecht over het tegoed blijven beschikken. Maar voor het opheffen van de rekening en het wijzigen van de tenaamstelling is dan weer wel een verklaring van erfrecht nodig.